Son yenilənib July 29, 2024

Uşaqlarda Zorakılıq Meyli

Tərəfindən Zatay Medical

5 dəqiqə

Mündəricat

Dünya Səhiyyə Təşkilatı (WHO) zorakılığı bir insanın psixoloji zədə almasına və ya fiziki güc və digər məcburiyyətlərlə bir insanın yaralanmasına, ölümünə səbəb ola biləcək hərəkətlərin həyata keçirilməsi kimi təyin etmişdir. Bu vəziyyətə əlavə olaraq, törədici (zorakılıq tətbiq edən şəxs) qurbanın mədəni dəyərlərinə, əmlakına və bədəninə zərər vura bilər.

Son illərdə aparılan tədqiqatlar, uşaq və gənclərin zorakılığa meylinin artdığını göstərmişdir. Uşaqlarda görülən zorakılığın tək bir səbəbi yoxdur. Zorakılığın yaranmasında genetik və mühit amilləri təsirlidir. Uşaqlar zorakılığı əsasən ailədən və kütləvi informasiya vasitələrindən öyrənirlər. 17 şəhərdə və 1850 lisey tələbəsi ilə aparılan bir tədqiqatda, tələbələrin 74%-i ailələrindən zorakılıq gördüyünü ifadə etmişdir. Eyni tələbələrin 65%-i isə zorakılığı başqalarına tətbiq etdiklərini bildirmişdir. Bu olduqca yüksək bir nisbətdir. Kütləvi informasiya vasitələrindən əldə edilən döyüş, ölüm, qətllər kimi xəbərlərin də uşaqları mənfi təsirlədiyi məlumdur. Bundan əlavə, ailə mühitində zorakılıq məzmunlu hadisələrin izlənməsi (baxılması, dinlənməsi, oxunması və söhbətinin edilməsi və s.) uşaqların zorakılığı həyatlarının bir hissəsi kimi görməsini təmin edə bilər və normal saymasına zəmin yarada bilər. Bununla yanaşı, uşağın meyli varsa, zorakılıq məzmunlu davranışların ortaya çıxmasını təşviq edə bilər.

Uşaqlar zorakılıq məzmunlu davranışlar göstərməyə adətən məktəbəqədər dövrdə başlayırlar. Bu davranışlara; qəzəb partlamaları, fiziki zorakılıq davranışları (vurmaq, təpikləmək, itələmək, yaralamaq), döyüşmək, başqalarına zərər vermə ilə əlaqəli təhdidlər etmək, heyvanlara qarşı amansız davranışlar, yanğın çıxarmağa cəhd etmək və ya əşyalara bilərəkdən zərər vermək kimi davranışlar misal göstərilə bilər.

Zorakılıq Davranışı Üçün Risk Amilləri və Erkən Xəbərdarlıq İşarələri Nələrdir?

Zorakılığa məruz qalmaq, sosial içə kapanma, tənhalıq, sıx təcrid, həddindən artıq rədd edilmə, zorakılıq qurbanı olmaq, lağa qoyulma, təcavüzə məruz qalma, zorakılığı şəkillər və yazılarla izah etmək, nəzarət edilə bilməyən qəzəb, tələsik davranma, təkrarlı vurma, məcbur edici davranışlar göstərmə, fərqliliklərə dözümsüzlük kimi amillər zorakılıq meyli üçün xəbərdarlıq işarələridir.

Zorakılıq Meyli Olan Uşağa Necə Yanaşılmalıdır?

İlk öncə zorakılığın səbəblərini və təlatümləndiricilərini anlamağa çalışın.
Zorakılıq tətbiq etmə mövzusunda uşağın düşüncələrini öyrənməyə çalışın.
Uşağınız zorakılıq tətbiq etdiyində verdiyiniz reaksiyalarda ardıcıl olun, bu ardıcıllığı həyat yoldaşınızla da paylaşın.
Zorakılıq qarşısında dəqiq və aydın sərhədlər qoymağa çalışın və qoyduğunuz sərhədlər uşaq tərəfindən açıq və anlaşılan olsun.
Müsbət davranışlarını tərifləyin və bu davranışları möhkəmləndirməyi dəstəkləyin.
Uşağınızı mühakimə edici və günahlandırıcı ifadələrdən çəkinin.
Uşağınızı təhdid etməyin.
Uşağınızın duyğularını ifadə etməsinə icazə verin, onunla çoxlu duyğular haqqında danışın.
Onu sevdiyinizi və əhəmiyyət verdiyinizi fürsət tapdıqca deyin.
Birlikdə keyfiyyətli vaxt keçirin. (Oyun oynamaq, söhbət etmək, parka getmək, velosiped sürmək, birlikdə tort bişirmək, rəsm çəkmək, film izləmək kimi.)

Zorakılıq Meyilli Uşağınız Qarşısında Nələr Etməlisiniz?

Uşağınızın ekran müddətini azaldın.
Uşağınızın oyunlarını və baxdıqlarını izləyin.
Oynadığı zorakılıq məzmunlu oyunları silin.
Uşağınıza hansı oyunları oynaya biləcəyini, nə cür məzmunlar izləyə biləcəyini səbəbləri ilə izah edin.
Uşaqlarınızın otağına televizor qoymayın, varsa silin. Uşağınız yatarkən otaqda kütləvi informasiya vasitələri olmasın.
Baxdığınız proqramlarda zorakılıq məzmunlu görüntülər varsa bağlayın və izləməsinə icazə verməyin.
Uşaqlarınızla zorakılıq və zorakılığın mənfi nəticələri, nələrə səbəb ola biləcəyi və necə nəticələrinin olacağı haqqında danışın.
Zorakılığın oyunlardakı kimi bir əyləncə olmadığını, mütləq xoşbəxtlik deyil, ağrı və kədər kimi mənfi duyğulara səbəb olduğunu izah edin.
Həyat yoldaşınız və siz zorakılıq məzmunlu ifadələrdə və davranışlarda bulunursanızsa bunları sonlandırmağa çalışın.
Görmək istədiyiniz davranışın nümunəsi olun. Ona valideynləri olaraq nümunə olmağa çalışın. Uşaqların ana və atasının davranışlarını istinad aldıqlarını unutmayın.
Uşağınızın kimlərlə dostluq etdiyini bilin.
Uşağınıza qorxduğunda hər zaman sizinlə danışa biləcəyinin onun hər zaman yanında olacağınızın etimadını verməyə çalışın.
Məktəblə əlaqə halında olun, məktəbin rəhbərlik xidmətindən kömək alın.
Uşağınızı sosial fəaliyyətlərə yönəldin. (İdman, musiqi və ya rəsm kursuna yönəldə bilərsiniz).