Fiziki, emosional, cinsi inkişafını anlamaq, sağlam cinsi şəxsiyyət inkişafı yaratmaq, əks cinsin hüquqlarına və davranış xüsusiyyətlərinə hörmət göstərmək, müsbət sosial əlaqələr yaratmağa kömək edən baxış bucağına sahib olmaq və müsbət dəyər mühakimələrini formalaşdırmaq üçün fərdə verilən məlumatlar məcmusudur.
Uşaqlarda Cinsi Təhsilin Faydaları
Cinsi Şəxsiyyət İnkişafı və Özünəinam
Uşaqlar düzgün təhsil və yanaşma ilə öz cinsi şəxsiyyətlərini formalaşdırırlar. Öz bədənini və xüsusiyyətlərini tanıyan uşağın özünəinamı da eyni dərəcədə müsbət istiqamətdə inkişaf göstərir.
Valideyn-Uşaq Əlaqəsi
Uşaqları ilə cinsi sağlamlıq haqqında danışmaqdan çəkinməyən valideynlərin uşaqları yeniyetməlik dövründə də cinsi inkişaf mövzularını rahat danışa bilmə xüsusiyyətinə malik olurlar.
Maraqlanma və Məlumat Almaq
Kiçik yaşda maraq etdiyi suallara valideynləri tərəfindən lazım olduğu kimi cavab alan uşaqlar maraqlarını düzgün şəkildə ödəyirlər. Və hər hansı bir mənfi vəziyyətlə qarşılaşdıqda valideynləri ilə danışmaqdan çəkinmirlər.
Valideynləri tərəfindən ayıplanan, maraq etdiyi suallar olduqda susdurulan uşaqlar adətən maraqlarını özləri ödəməyi üstün tuturlar. Bu prosesdə qarşılaşdıqları düzgün/yanlış məlumatları ayırd edə bilməz, hansılarının özü üçün faydalı olduğu barədə fikir sahibi ola bilməz və etibarsızlığa düşürlər.
Hörmət və Əlaqələr
Cinsi şəxsiyyət formalaşmasını sağlam şəkildə tamamlayan və əks cinsi tanıyan uşaq öz bədəninə və əks cinse hörmət etməyi öyrənir.
İki cins arasındakı fərqi başa düşən uşaqlar/şəxslər bir-birlərinə qarşı daha hörmətli yanaşma sərgiləyirlər və gələcəkdə yaşayacaqları ikili əlaqələrdə daha müsbət, hörmətli münasibət içində olurlar.
Etibar və Sosial İnkişaf
Valideynlərindən maraq etdikləri şeyləri düzgün şəkildə öyrənən uşaqlar özlərinə və valideynlərinə qarşı etibar hiss edirlər. Bu etibar uşaqların həyatlarında fəallıqlarını artıraraq daha məhsuldar işləmələrinə, sosial həyatlarında müsbət əlaqələr yaratmalarına da kömək edir.
Yeniyetməlik Dövrü
Kiçik yaşda təhsil verilən uşaqların böyüdükcə yeni məlumatlara daha açıq olduğu və asanlıqla fərqlilikləri qəbul edə bildikləri müşahidə olunur.
Yeniyetməlik dövründə uşaqlara verilən düzgün məlumatlar, uşaqların bədən dəyişikliklərini daha asan qəbul etmələrinə kömək edir.
Qorunma və Müqavimət
Cinsi təhsil mövzusunda bilikli olan uşaqlar yaşıdları və ya böyüklər tərəfindən hər hansı bir məcburiyyət və ya yanlış məlumat paylaşımını daha asan rədd etmə xüsusiyyətinə malik olurlar. Uyğunsuz təklif və təzyiqlərə qarşı müqavimət göstərməkdə daha uğurlu olurlar.
Cinsi Təhsil Necə Olmalıdır?
Valideyn Təhsili
Cinsi təhsilə ilk növbədə valideynlərin bu mövzudakı biliklərinin artırılması ilə başlanılmalıdır.
Valideynlər bu mövzuda mütəxəssis biliklərindən, düzgün mənbələrdən oxumaqdan çəkinməməlidirlər. Unutulmamalıdır ki; düzgün valideyn münasibətini öyrənən ana-atalar bu mövzuda uşaqları ilə daha təbii və rahat ünsiyyətə girirlər.
Nümunə Olma
İlk cinsi təhsil; uşağın ana ilə atası arasındakı hörmət və sevgi əlaqəsinin nümunə götürülməsi ilə başlayır. Ana və atasının bir-birinə qarşı duyduğu hörmət, sevgi, köməkləşmə və paylaşımlar, uşaqların hər iki cinse qarşı bərabər münasibət inkişaf etdirmələrinə kömək edir. Əks halda valideynlər arasında təzyiqli, zorakılıq ehtiva edən münasibətlərin olması qız və oğlan uşaqlarının, öz cinslərinə qarşı ana-atalarından mənfi davranışları nümunə götürmələrinə səbəb olacaq.
Cins Fərqi və Yanaşma
Hər valideyn uşağını cins fərqi gözətmedən qəbul etməli və sevgisindən məhrum etməməlidir.
Uşaqlarınıza qarşı ‘Kaş ki qız olsaydın! Kişi adam belə davranarmı? Səni kişi Fatma!! Bura bax oğlan uşağı kimi, kişi adam ağlamaz, dik dur! Qız kimi gülmə! Qız kimi yavaş olma! Qızlar çox danışmaz sus baxım!’ şəklində mühakimələrə girməməlidir. Bu vəziyyət uşaqlarda öz cins və əks cinse qarşı mənfi baxış bucağı inkişaf etdirmələrinə səbəb olur və uşaqların şüuraltına cinsiyyətçi yanaşma baxış bucağını yerləşdirir.
Yaşa Uyğun Məlumatlandırma
Valideynlər cinsi təhsil mövzusunu uşaqları ilə danışmaqdan çəkinməməli, uşaqlarından gələn suallar nə olursa olsun düzgün şəkildə, uşağının yaşına uyğun cavab ilə cavablandırmalıdırlar.
Uşaqlarının maraq etdiyi suallar üçün onları ayıplamamalı, hor görməməlidirlər.
Xüsusi Bölgələr və Toxunuşlar
Uşaqlarını 3 yaşından sonra xüsusi bölgələri haqqında məlumatlandırmalıdırlar. Bədənimizdə xüsusi bölgələrimiz olduğu, bu bölgələrimizi, bədənimizi oyun oynamaq üçün istifadə edə bilməyəcəyimizi, başqasının da bədənimiz üzərində oyun oynamasına icazə verməməyimiz lazım olduğu məlumatını verməlidir.
Yaxşı – pis toxunuşun nə olduğu mövzusunu izah etməlidir. Yaxşı toxunuşun sevdiyimiz bir insana sarılmaq ola biləcəyi amma özünə xoşlanmayacağı şəkildə sarılmaq və ya toxunmaq istəyən bir kimsəyə istəmədiyini ifadə edərək mane olması lazım olduğu çatdırılmalıdır. Mane ola bilmədiyi nöqtədə mütləq bir böyüyünə vəziyyəti danışması deyilməlidir. Bunun sirr kimi saxlanılmaması lazım olduğu məlumatı uşağa verilməlidir.
Fiziki Əlaqə və Sərhədlər
Bu danışıqların uşaqda narahatlıq yaradacaq, qorxu və etibarsızlığını artıracaq keyfiyyətdə olmamasına diqqət yetirilməlidir.
Valideynlər əlavə olaraq uşaqlarını zorla öpməyə/sevilməyə çalışmamalıdırlar, ‘qızım/oğlum dur xala səni sevəcək’ deyərək…
Uşaqları özlərinə toxunulmasını istəmədiyini çatdırdığı zaman hörmət göstərməlidirlər. Uşaqlara hörmət göstərməyib onlara zorla sarılaraq və öpərək sevgilərini göstərməyə çalışmaq uşaqlarda yaxşı-pis toxunuşu ayırd etmələrini çətinləşdirəcəkdir.
Uşaqlarının cinsi orqanlarını başqalarına göstərməsini dəstəkləyərək onlara bu davranışı normalmış kimi təqdim etməməlidir. ‘hadi oğlum göstər əmilərə pipini, oo oğluma baxın siz koçum bee!!’ kimi yanaşmalar yenə uşaqlarda cinsiyyətçi yanaşma baxış bucağını təhrik edən vəziyyətdədir. Bu vəziyyətin gələcəkdə fərdlərdə təşhirçiliyi təhrik etdiyi düşünülür!
Uşaqlarınızı dodaqlarından öpməyin əziz valideynlər. Sizlər də sevgi göstəricisi kimi gördüyü dodaqdan öpmə yanaşmasını uşağınız normal qəbul edəcək və özünə istismar məqsədli bu yanaşmanı etmək istəyənlər qarşısında pis toxunuşu ayırd edə bilməməsinə səbəb olacaq.
Valideynləri tərəfindən məlumatlandırılmış olan uşaqlar hər hansı bir mənfiliklə qarşılaşdıqda necə yanaşmaları lazım olduğunu biləcək və istismarı önləməyə çalışacaq. Ailələrinə qarşı bu vəziyyətdən danışmaqdan qorxmayacaq və özlərini təhlükəsiz hiss edəcəklər.
Mənbə
Uşaqların Cinsi Təhsili: Keçmişdən Günümüzə Ümumi Baxış, Fatma ÇALIŞANDEMİR* Saniye BENCİKİsmihan ARTAN* Hacettepe Universiteti; Təhsil və Elm 2008, Cild 33, № 150
